Bằng chứng y học và các mức độ tin cậy

28/12/2021

1 tháng 7 năm 2020Khi đứng trước một yếu tố trong y học, ví dụ tất cả chúng ta gặp một bệnh nhân với một bệnh lý ít gặp .
Chúng ta phải lựa chọn chiêu thức điều trị và nhớ ra ở đâu đó có nói về yếu tố này. Lập tức những bạn giở quyển sách giáo khoa ( textbook ) từ hồi học y6 ví dụ điển hình, về yếu tố tương quan và tìm thấy có chỗ nói về cách điều trị, thường thì có nhiều giải pháp và đi kèm với nó là tên tác giả đã tìm ra, và hoàn toàn có thể là tài liệu tìm hiểu thêm ở cuối chương về tài liệu gốc chiêu thức đấy, bạn tìm được một chiêu thức điều trị, được gọi là A .

Thế rồi bạn trong khi rất hứng thú vì đã tìm được cách thức giải quyết vấn đề, bạn đi ra ngoài uống cafe với anh bạn đồng nghiệp. Sau một hồi nói chuyện tào lào, rồi xả stress bức xúc về công việc, bạn hỏi người bạn về ca bệnh đã gặp. May thay, người bạn nhớ ra một ca tương tự trên nhóm Facebook, và có vẻ thành công khi điều trị bằng phương pháp nào đó, gọi là phương pháp B.

Bạn đang đọc: Bằng chứng y học và các mức độ tin cậy

Vậy có A, có B chắc phải có C, để cho chắc ăn, bạn qua hỏi ông thầy, được gọi là chuyên viên về nghành này. Thế rồi chỉ vừa mới trình diễn được một phần, thầy nói rằng thầy đã điều trị nhiều ca như thế này rồi, cứ làm thế này .. thế này .. là được .
Giờ thì bạn không chỉ có một và có 3 giải pháp, trường hợp có khi còn khó hơn trước kia, giờ biết chọn cách nào .
Đấy là một trường hợp trong thực tiễn mà hoàn toàn có thể tất cả chúng ta sẽ gặp và cũng là tiềm năng của bài viết này – điều trị theo quan điểm y học dựa trên bằng chứng .

Xem nhanh

Y học dựa trên bằng chứng là gì

Y học dựa trên bằng chứng là việc sử dụng có lương tâm, rõ ràng và thận trọng những bằng chứng tốt nhất lúc bấy giờ trong việc đưa ra quyết định hành động về việc chăm nom từng bệnh nhân .

Các mức độ của bằng chứng y học

Để màn biểu diễn một cách trực quan về chất lượng và số lượng bằng chứng y học, thường thì tháp ” mức độ bằng chứng ” được sử dụng .

Trong đó :

Background information / Expert Opinion : là mức độ tiên phong, hoàn toàn có thể là quan điểm của một chuyên viên, hoặc từ một tài liệu nào đó, có ích trong một số ít trường hợp nhưng bị tác động ảnh hưởng bởi niềm tin, quan điểm cá thể, và cả về chính trị .
Case-controlled studies hay Case Series / Reports :
Case series – Báo cáo nhóm bệnh, gồm có một vài thành viên được ” can thiệp ” cùng một chiêu thức và theo dõi theo thời hạn. Case controlled studies – điều tra và nghiên cứu bệnh chứng, giống với case studies ngoài trừ việc nó xem lại thông tin từ quá khứ và so sánh với nhóm tương tự như nhưng không được can thiệp .
Cohort studies : hay gọi là nghiên cứu và điều tra theo chiều dọc, thuần tập ( longitudinal – epidemiological studies ). Nghiên cứu theo dõi một nhóm lớn trong một thời hạn dài, để xem xét ảnh hưởng tác động của yếu tố phơi nhiễm đến hiệu quả .
Randomized control trial (RCT): hay gọi là thử nghiệm lâm sàng đối chứng ngẫu nhiên, nhóm đối tượng được chia làm 2 nhóm ngẫu nhiên, được can thiệp bằng 2 phương pháp khác nhau. Có thể đối tượng và người điều trị không biết ai được nhận phương pháp điều trị nào (mù kép).

Xem thêm: Người ‘dò đường’ cho y học gia đình
Critically appraised topics : không thực sự là một điều tra và nghiên cứu, chỉ một tóm tắt ngắn gọn về bằng chứng tốt nhất hiện có .
Systematic review : hay gọi là bài báo tổng quan. Bài tổng quan đứng trên đỉnh tháp, được coi là bằng chứng mạnh và chất lượng nhất. Nói một cách đơn thuần, một bài tổng quan sẽ có một mục tiêu đơn cử và trách nhiệm là tổng kết những nghiên cứu và điều tra dưới mức độ bằng chứng của nó ( từ RCT trở xuống ), hoàn toàn có thể sử dụng những chiêu thức thống kê ( meta-analysis ) để tổng hợp lại hiệu quả dưới dạng biểu đồ ( forest plot ) nếu chúng được coi là có giải pháp ” tương tự như ” .

Như vậy nếu để tìm bằng một câu vấn đáp cho yếu tố y học dựa vào bằng chứng, tốt nhất tất cả chúng ta đi tìm từ trên xuống theo sơ đồ hình tháp ở trên. Nếu có bài tổng quan, đọc bài tổng quan, rồi từ đó xem những RCT tương quan và những bệnh chứng ( case controlled studies )

Tuy vậy không có nghĩa là bài tổng quan có giá trị hơn một RCT. Nếu một bài tổng quan không được thiết kế tốt, có nhiều thiên lệch (bias), có khi giá trị không bằng một nghiên cứu RCT có mù được thiết kế tốt.
Nếu không tìm thấy RCT trả lời được câu hỏi lâm sàng (do khó thiết kế hoặc câu hỏi lâm sàng không phù hợp với RCT ), nghiên cứu bệnh chứng và hồi cứu cũng có giá trị bằng chứng nhất định.

Vậy nếu tất cả chúng ta phân loại chiêu thức A, B, C theo tháp bằng chứng thì chiêu thức B và C, quan điểm chuyên viên, có giá bằng chứng y học tối thiểu, nằm ở dưới đáy tháp. Sau đó đến A, việc A có giá trị bằng chứng như thế nào nhờ vào vào bài điều tra và nghiên cứu gốc trong phần tìm hiểu thêm của sách .

Xu hướng về áp dụng bằng chứng y học hiện nay

Xu hướng thực hành thực tế dựa trên bằng chứng ngày càng thông dụng, đặc biệt quan trọng với tiếp cận thuận tiện đến những điều tra và nghiên cứu gốc trên những tạp chí về chuyên ngành và những bài tổng quan trên Cochrane và những tạp chí có uy tín ( có Impact factor )
Các RCT càng được triển khai nhiều và được coi là tiêu chuẩn vàng trong nghiên cứu và điều tra lâm sàng do loại trừ được cái sai lầm đáng tiếc ( bias ) và những yếu tố nhiễu ( confounding factors )

Áp dụng lâm sàng

Như vậy thực hành thực tế theo y học bằng chứng giúp tất cả chúng ta lựa chọn được giải pháp điều trị ” tốt nhất ” tại thời gian hiện tại và cả việc nhìn nhận những ca bệnh đã điều trị để rút ra những kinh nghiệm tay nghề
Các bước quan trọng trong việc thực hành thực tế dựa theo bằng chứng
- Tìm được tài liệu tốt: Trong một bài gần nhất, tác giả sẽ viết về cách tìm bài viết trong chuyên ngành chỉnh răng.
  
  Xem thêm: Người ‘dò đường’ cho y học gia đình
- Biết cách đọc tài liệu hay đọc một bài báo khoa học : như khi đọc một bài RCT, trước khi phiên giải kết quả, cần phải biết chiêu thức điều tra và nghiên cứu có đúng hay không, có theo một tiêu chuẩn nào không ( ví dụ như CONSORT ), có làm mù hay không v .. v ..
Ví dụ về một số ít câu hỏi đặt ra như
- Liệu răng số 8 hàm dưới có đẩy nhóm răng phía trước nó khi mọc hay không, hay nói cách khác là có cần nhổ răng số 8 hàm dưới khi điều trị chỉnh răng trong một số trường hợp hay không?
- Máng cằm (Chin cup) có tác dụng làm giảm sự phát triển của xương hàm dưới hay không?