Nhà khoa học Celsus. Bạn đang đọc: Người vẽ lại diện mạo y học La Mã cổ đại |
Tác giả của bộ sách quý
Tác giả của bộ sách quýNói đến những cái tên có tầm ảnh hưởng tác động quan trọng nhất trong lịch sử dân tộc y học thời cổ đại, sau Hippocrates không hề không kể đến nhà y học kĩ năng của La Mã : Aurelius Cornelius Celsus ( khoảng chừng 30 trước Công nguyên – 38 sau Công nguyên ) .
Celsus là một quý tộc uyên bác nhất La Mã thời bấy giờ. Ông là người mưu trí, có những hiểu biết to lớn về mọi nghành nghề dịch vụ : triết học, văn học, y học … Hình như ông chưa từng khi nào hành nghề y, có lẽ rằng vì thế mà người đương thời đã không nhận ra ông. Cho đến nay, tất cả chúng ta cũng không biết nhiều về cuộc sống của Celsus. Thế nhưng tác phẩm của ông : bộ sách ” De Re Medicina ” được soạn vào những năm 30 – 35 sau Công nguyên dưới triều vua Tiberius đã biến ông trở thành một nhân vật mà bất kể người học ngành y nào cũng phải biết đến. Bộ sách này được nhìn nhận là tác phẩm quan trọng nhất thời cổ đại. Nhờ nó, tất cả chúng ta tưởng tượng được diện mạo nền y học thời kỳ này. Tuy nhiên, bộ sách phần đông bị quên lãng trong suốt 14 thế kỷ. Phải chờ đến thời kỳ Phục hưng, năm 1443, nó mới được nhiều người biết đến. Tommaso Parentucelli, sau này là Giáo Hoàng Nicholas V ( 1397 – 1445 ) đã phát hiện ra bản thảo của bộ sách tại Milan. Sau đó nó trở thành một trong những bộ sách tiên phong được in máy tại Florence vào năm 1478, sớm hơn cả những tác phẩm của Hippocrates. Tuy bộ sách có những phần phỏng theo những khu công trình của Hippocrates hoặc sử dụng lại một vài đoạn văn của những tác giả Hy Lạp cổ đại, nhưng những khảo sát gần đây cho thấy rằng nó không phải là khu công trình biên dịch, lại càng không phải là một bản dịch đơn thuần từ tiếng Hy Lạp sang tiếng Latin .
Bức tranh y học thời Hy – La
Xem thêm: Bất ngờ với Nobel Y học 2021
Theo như những gì mà bộ sách của Celsus miêu tả thì vào quy trình tiến độ khởi đầu của Đế chế La Mã, thời đại Augustus, hình ảnh người thầy thuốc rất mờ nhạt. Thời kỳ rất lâu rồi đó, nền y học La Mã mang nhiều đặc thù truyền thuyết thần thoại. Mỗi khi mắc bệnh, người La Mã đến đền thờ cầu khẩn những vị thần linh : Minerva, Diana, Hygiea … Lúc bấy giờ nghề y được xem là một nghề thấp hèn, chỉ những người làm nô lệ hay những người ngoại bang ( Hy Lạp, Ai Cập, Do Thái ) mới hành nghề này. Phải chờ đến năm 46 trước Công nguyên, dưới thời đại đế Cesar, thầy thuốc mới có quyền công dân như những người La Mã thường thì. La Mã giành quyền bá chủ khu vực Địa Trung Hải vào năm 146 trước Công nguyên. Người Hy Lạp tuy bị người La Mã chinh phục nhưng chính họ lại chinh phục được trí tuệ của người thắng lợi. Nền văn hóa truyền thống Hy Lạp ảnh hưởng tác động rất rõ nét đến nền văn hóa truyền thống La Mã trong mọi nghành : triết học, văn học, nghệ thuật và thẩm mỹ, y học … Nền y học La Mã ( đúng mực hơn là nền y học Hy-La ) đã sinh ra trong sự tác động ảnh hưởng và giao thoa đó, rồi trở thành nền móng cơ sở của nền y học tân tiến .
Trong bộ sách của Celsus, những kỹ năng và kiến thức giải phẫu học và sinh lý học được ông miêu tả khá rất đầy đủ và đúng chuẩn. Tác giả nhấn mạnh vấn đề đến việc phẫu tích xác chết để biết rõ hơn về vị trí, size, hình thể, công dụng của những cơ quan nội tạng, tìm ra mối đối sánh tương quan giữa giải phẫu và sinh lý, giải phẫu và bệnh lý. Tuy nhiên, Celsus phê phán chủ trương tàn ác của Hemophilus và Erasistratus. Hai khuôn mặt xuất sắc của phe phái y học Alexandra chủ trương phẫu tích những tử tù còn sống để điều tra và nghiên cứu cấu trúc khung hình. Celsus nghĩ rằng đó là việc làm hung tàn và không thiết yếu vì vai trò của thầy thuốc là giảm đi nỗi đau chứ không phải mang lại những cực hình quyết liệt về thể xác lẫn ý thức cho con người. Hơn nữa, Celsus cho rằng khi nạn nhân phải chịu những cực hình như thế thì những đặc thù về hình dạng, sắc tố của cơ quan cần điều tra và nghiên cứu sẽ bị đổi khác. Celsus đề cập nhiều yếu tố bệnh học trong tập IV và V của bộ sách. Riêng trong tập IV, ông diễn đạt những bệnh lý theo từng cơ quan : gan, thận, phổi, dạ dày … Ông nhận thức vai trò quan trọng của hô hấp và đề cập đến khái niệm tầm cỡ của tác giả thời cổ đại ” Hơi thở ở đầu cuối ” : Ngưng thở là tín hiệu của tử trận .
Dựa vào phương pháp điều trị, Celsus chia bệnh tật làm 3 loại: Loại điều trị bằng chế độ ăn, loại điều trị bằng thuốc, loại điều trị bằng “bàn tay”, nghĩa là can thiệp bằng phẫu thuật. Hơn nữa, ông còn phân biệt bệnh cấp tính với bệnh mạn tính, bệnh toàn thân với bệnh khu trú. Với bệnh toàn thân, Celsus mô tả rõ bệnh lao và chia bệnh này làm 3 thể: Thể teo, thể suy mòn và thể tổn thương đến phổi. Trường hợp này cần phải thay đổi môi trường sống.
Celsus cũng miêu tả nhiều kỹ thuật ngoại khoa như cách khoan sọ, chọc hút màng bụng, mổ lấy thai, cắt amygdale … Ông ý niệm rằng phẫu thuật viên lý tưởng là người ở độ tuổi trung niên, sử dụng thành thục cả hai tay với đôi tay can đảm và mạnh mẽ, đôi mắt tinh tường, ý thức kiên trì. Điều ao ước duy nhất của người phẫu thuật viên là chữa khỏi bệnh, vì thế không nên quá xúc động trước nỗi đau thể xác của bệnh nhân mà thao tác vội vã, thiếu đúng mực. Ông cũng khuyên người thầy thuốc nên xác nhận những sai lầm đáng tiếc của mình để giúp những đồng nghiệp tránh mặt được những sai lầm đáng tiếc như thế. Đặc biệt trong tập III của bộ sách, ông đề cập đến 4 tín hiệu tầm cỡ của viêm. Ông viết : ” Bốn tín hiệu của viêm là sưng, nóng, đỏ, đau “, cho đến nay quan điểm này vẫn còn nguyên giá trị .
Như vậy, thừa kế những di sản văn hóa truyền thống của người Hy Lạp, Celsus đã đặt cơ sở cho nền y học tân tiến, thoát khỏi những ảnh hưởng tác động triết học của Hippocrates. Bằng bộ sách quý giá của mình, ông đã kiến thiết xây dựng cho quốc tế những mẫu mực về tư duy, chiêu thức chẩn đoán và điều trị, khái niệm độc lạ về linh hồn, con người, thiên hà … Ngày nay, sau Hippocrates, Celsus được xem là người tiên phong tổng hợp được tổng thể kỹ năng và kiến thức y học của thời đại. Ông chú tâm đến việc diễn đạt, quan sát những chính sách huyền bí của khung hình, từ chẩn đoán đến điều trị những bệnh khác nhau với những khái niệm bệnh lý rất gần với thời đại tất cả chúng ta. Ông cũng là người tiên phong viết khu công trình điều tra và nghiên cứu bằng tiếng La tinh, yêu cầu những thuật ngữ tiếng La tinh mà cho đến thời đó chỉ sống sót một cách mơ hồ. Dư vang những di thảo của ông vẫn còn sống mãi cùng với sự tăng trưởng của nền y học quả đât .
Bảo Trân ( Theo The Medicine )
Source: https://suthatmatlong.com
Category: Chuyện 5 châu
